Rozwój dziecka
| ROZWÓJ DZIECKA | ||||
| kliknij na odpowiedni temat | ||||
| 3- latek | 4 - latek | 5 - latek | 6- latek | U progu szkoły |
Trzeci rok życia, a zwłaszcza jego druga połowa, przynosi duże zmiany w rozwoju fizycznym i psychicznym dziecka. Mówiąc najogólniej, dziecko trzyletnie jest już poważnym partnerem w zabawie z rówieśnikami i w kontaktach z dorosłymi. Włącza się do czynności dorosłych, wykonuje chętnie ich polecenia, umie się samo obsłużyć, współdziała z innymi dziećmi i lepiej panuje nad swoimi uczuciami. Należy jednak pamiętać o tym, że układ nerwowy dzieci trzyletnich jest bardzo wrażliwy i ich odporność na infekcje jest bardzo mała. Dzieci trzyletnie łatwo ulegają zmęczeniu lecz szybko regenerują swe siły. Tylko na krótko potrafią skupić uwagę na jednym przedmiocie, dlatego też krótkotrwały wysiłek należy przeplatać częstym odpoczynkiem, umożliwiającym zmianę pozycji i zaspokajającym potrzebę ruchu.
Ogólna sprawność motoryczna
W trzecim roku życia dziecko staje się nie tylko bardziej ruchliwe i zwinne, ale i bardziej samodzielne w organizowaniu sobie zabaw motorycznych. Co prawda, w pierwszych miesiącach ruchy jego ciągle nie są jeszcze dość dokładne, ale w końcu 3 r. ż. uzyskują już znaczną precyzję i harmonię. Dzieci w 3 r. ż. mogą się bawić bez zmęczenia przez 3 – 4 godziny, jeśli ich ruchy i czynności stale się zmieniają. Natomiast ruchy jednorodne, monotonne wywołują u nich zmęczenie w znacznie krótkim czasie; np. regularny spacer z dorosłymi lub marsz parami z rówieśnikami wywołują szybko objawy zmęczenia i nudy. Na spacerze dziecko mniej się męczy i może dłużej iść, jeżeli ma swobodę poruszania się, np. może wybiegać naprzód, zatrzymywać się, zmieniać kierunek. Małe dzieci potrzebują ciągłej zmiany ruchu. Z obserwacji wiadomo, że zdrowe dzieci nie potrafią długo usiedzieć w jednym miejscu, stać w bezruchu. Zmuszanie ich do dłuższego siedzenia czy stania jest nawet szkodliwe dla ich organizmu. Należy pamiętać, że kręgosłup małego dziecka jest w stadium kostnienia, osłabia się szybko i może ulec deformacji.
Z dziećmi trzyletnimi można już organizować zabawy ruchowe wg pewnych reguł, które określają, że dana czynność jest wykonywana na dany znak. Oznacza to, że dzieci potrafią już zrozumieć instrukcję i są w stanie hamować swoje ruchy tak długo, aż padnie sygnał do działania. Ćwiczenia ruchowe, swobodne czy organizowane, mają bardzo duże znaczenie zarówno dla fizycznego, jak i psychicznego rozwoju dziecka.
Rozwój umiejętności konstrukcyjnych
W trzecim roku życia dzieci czynią znaczne postępy w zakresie działań konstrukcyjnych. Potrafią zbudować wieżę z dziesięciu lub więcej klocków, ustawiając starannie i równo jeden na drugim. Utrzymując pion i podtrzymując budowlę drugą ręką mogą uzyskać efekty zamierzone, a nie przypadkowe. Dzieci trzyletnie są również zdolne do budowania konstrukcji kombinowanych, przypominających domy, mostki, bramki itp. Do tego celu są im potrzebne klocki o różnym kształcie. Budowle te mogą być rezultatem własnej inwencji dziecka lub naśladowania gotowego wzoru.
Rozwój zabaw tematycznych
Źródłem pomysłów do zabaw tematycznych jest zawsze życie codzienne, w którym dziecko uczestniczy i obserwuje różne sytuacje. Dzieci podpatrują przede wszystkim czynności ludzi dorosłych, sposoby ich zachowania się, gesty, mowę itp. Zebrane w ten sposób wiadomości dziecko przechowuje w swej znakomitej pamięci i wykorzystuje w zabawach. W trzecim roku życia zabawy tematyczne są o wiele bogatsze w treści, mają szerszy wachlarz tematyczny, są bardziej pomysłowe, głębiej przeżywane, precyzyjniejsze w wykonaniu.
W trzecim r.ż. ( szczególnie w miesiącach końcowych ) dzieci odtwarzają w zabawach tematycznych nie tylko pojedyncze czynności lub ich szeregi należące do tego samego tematu, lecz potrafią odtwarzać również całe łańcuchy czynności, należące do złożonego kompleksu tematycznego. Takie złożone zabawy dowodzą nie tylko bogactwa wiedzy praktycznej dzieci trzyletnich, ale też bujnej wyobraźni i umiejętności myślowego organizowania czynności w logiczny ciąg.
W drugiej połowie trzeciego r. ż. zabawy tematyczne zaczynają nabierać specyficznych cech, które dają podstawę do zmiany ich nazwy na zabawy w role. Zabawa w role polega na udawaniu czynności ludzi dorosłych w taki sposób, jakby dziecko przeżywało, grało określoną rolę. Dzieci w jakiejś mierze zdają sobie sprawę, że bawią się w mamę, w kierowcę. Równocześnie ich wypowiedzi w czasie zabawy i naśladowanie brzmienia głosu zdają się dowodzić, że dzieci czują się w danej chwili kimś, kogo naśladują. Warto też zauważyć, że w toku odgrywania ról dzieci często uzupełniają wyobraźnią braki w posiadanych rekwizytach; np. karmiąc lalkę mówią o zupie lub mleku, chociaż w naczyniu nie ma śladu tych potraw. Dzieci dbają o to, aby zabawa zawierała wszystkie potrzebne elementy i dokładnie odtwarzała rzeczywistą sytuację. Dokładność w tym przypadku zależy od tego, co i ile dziecko pamięta i potrafi naśladować.
Różne formy zabaw swobodnych
Zabawy swobodne mają charakter swobodny. Są organizowane przez samo dziecko przy różnych okazjach, a ich struktura zależna jest od sytuacji, dostępnych przedmiotów i warunków działania. Rozmaitość ich jest wielka, a możliwości przejawiania się inwencji i fantazji dziecka – nieograniczone. Cechą tych zabaw jest nieograniczona swoboda w działaniu. Zabawy swobodne uczą samodzielności i zaradności, stwarzają okazje do aktywnego korzystania z doświadczenia. Nie oznacza to jednak, że dzieci powinny jak najwięcej bawić się same. Ich doświadczenie jest jeszcze ubogie, dlatego łatwo o nudę, niepotrzebne powtarzanie tych samych czynności, szkodliwe nawyki. Z tych względów nawet zabawy swobodne powinny odbywać się pod dyskretnym, ale czujnym okiem dorosłych. Małe dzieci chętnie bawią się samotnie lub we dwójkę. Nie potrafią jeszcze bawić się razem, chociaż na ogół chętnie przebywają koło siebie. Próby współdziałania w zabawie mają charakter czysto zewnętrzny (np. sypanie piasku do tego samego wiaderka, zbiorowa zabawa w naśladowanie jadących samochodów).
Rozwój mowy
Kontakty dzieci trzyletnich z otoczeniem utrudnia ich mało jeszcze komunikatywna i przeważnie sytuacyjna mowa. Myślenie wchodzi dopiero w fazę konkretno – wyobrażeniową. Słowa powinny z reguły towarzyszyć działaniu. Nie powinno się nadużywać słów, które nie odnoszą się do konkretu znanego dziecku z bezpośredniego doświadczenia.
W zakresie rozwoju mowy zauważa się szybki rozwój – dzieci szybko uczą się nowych słów i wiążą je w proste zdania. Mowa umożliwia im komunikowanie się, doskonali ich myślenie, wzbogaca wiedzę. Rozbudzona ciekawość pobudza je do zadawania wielu pytań.
W trzecim roku życia kontakty społeczne nabierają szczególnego znaczenia z dwóch powodów: po pierwsze w tym okresie dzieci doceniają rolę mowy w kontaktach społecznych i intensywnie rozwijają słownik czynny, a po drugie utrwalają się niektóre formy współżycia z rówieśnikami i z dorosłymi oraz formy wyrażania emocji. Otoczenie dziecięce wywiera duży wpływ na zachowanie się dziecka. Wpływ ten może być pozytywny lub negatywny. Dzieci chętnie naśladują sposób bycia innych dzieci, ich sposób wyrażania się, gesty, akcent itp. Wystarczy kilka tygodni wspólnych zabaw, aby zauważyć ujawniające się w zachowaniu dziecka charakterystyczne rysy środowiska. Względy te nakazują dorosłym roztaczanie opieki i kontroli nad dziećmi w czasie ich wspólnych zabaw, korygowanie zachowania się i wzmacnianie kontaktów pozytywnych.
Nieocenione znaczenie dla rozwoju dziecka mają pozytywne wpływy kontaktów dziecięcych. Dzieci rozmawiają ze sobą i wzbogacają słownik, przejmują od innych pomysły zabaw, uczą się uzgadniać czynności, wspólnie pokonują trudności, wspólnie się cieszą, smucą i pocieszają. Przeżyć tych nie mogą dostarczać żadne kontakty z dorosłymi.
Dzieci w trzecim roku życia interesują się żywo pracą dorosłych. Chcą robić to samo, co robi mama, tata, babcia. Krzątają się koło nich i próbują pomagać im przy myciu naczyń, praniu, sprzątaniu. Co prawda więcej przeszkadzają w pracy, niż pomagają, ale nie należy odpędzać ich od siebie okrzykami: „Nie przeszkadzaj, idź się bawić, zostaw bo rozbijesz, odsuń się, nie rób tego, bo nie umiesz”. Przeciwnie, trzeba w miarę możliwości zaspokajać pragnienia dzieci, znajdując odpowiednie dla nich zajęcie. Przyjęcie dziecka do współpracy doskonale sprzyja rozwojowi jego stosunku i adaptacji do życia domowego.
Wychowanie estetyczne
W trzecim roku życia poszerza się wachlarz form wychowania estetycznego. Do znanych składników takich jak rysowanie ołówkiem, kredą, modelowanie z plasteliny lub gliny, rozwijanie wrażliwości na piękno przyrody i otoczenia, dochodzi jeszcze śpiewanie łatwych piosenek, słuchanie muzyki i ćwiczenia rytmiczne.
Do najpopularniejszych zajęć należy rysowanie kredkami. W pierwszych miesiącach tego okresu dzieci nie zawsze trzymają kredkę poprawnie, ale w drugiej połowie trzeciego r. ż. ujmują ją poprawnie. Poprawne trzymanie narzędzi pisarskich jest pierwszym krokiem do twórczości rysunkowej dziecka. Samorodna twórczość rysunkowa dziecka pozostaje jeszcze w stadium bazgrot, ale już w drugiej połowie trzeciego r. ż. bazgroty zmieniają się stopniowo w prymitywne twory, które dziecko nazywa koniem, kotkiem, mamą itp. Znane są z tego okresu tzw. głowonogi, czyli najprostsze schematy figury ludzkiej, składające się kółka i wyrastających z niego kresek, mających wyobrażać ręce i nogi.
Umiejetności w zakresie smoobsługi
Trzeci rok życia jest u dzieci właściwym okresem dla kształtowania u dzieci nawyków w zakresie samoobsługi oraz nawykowego respektowania zasad zachowania się w domu, w przedszkolu, na ulicy, w sklepie.
Dziecko trzyletnie potrafi umyć twarz i ręce (nie mocząc ubrania), a potem wyciera je ręcznikiem. Umie samodzielnie jeść. Doskonali te umiejętności w zabawie i z zapałem karmi lalki, a także kąpie je i czesze. Ponadto stara się wyręczać dorosłych w prostych czynnościach: podaje różne przedmioty (łyżki, zabawki). Pomaganie dorosłym sprawia mu wyraźną przyjemność. Trzylatek potrafi samodzielnie włożyć majteczki i spodenki, a także nałożyć skarpety i buciki na nóżki. Nie radzi sobie jeszcze ze sznurowadłami i klamerkami. Próbuje rozpiąć guziki. Należy zachęcać dzieci do prób samodzielnego ubierania się i rozbierania, ponieważ jest to niezbędny składnik wszechstronnego rozwoju postawy aktywnej dziecka i jedyna droga do pełnego rozwoju samoobsługi. Należy wzmacniać aktywność dziecka częstymi pochwałami.
Dzieci trzyletnie interesują się wzajemną przynależnością różnych przedmiotów, które odkrywają już we wczesnym okresie swego życia (np. dziecko łączy filiżankę ze spodkiem, lokomotywę z wagonem). Ułatwia to przyzwyczajanie dzieci do utrzymywania porządku, np. lalki mieszkają w pokoiku lalek, a każdy wiesza swoje ubranie na swoim znaczku.
| kliknij na odpowiedni temat | ||||
| 3- latek | 4 - latek | 5 - latek | 6- latek | U progu szkoły |
Rozwój sprawności motorycznej
W czwartym roku życia dziecko zdobywa kolejne umiejętności ruchowe, które w znacznym stopniu zwiększają jego poczucie niezależności i pomagają w poznawaniu otoczenia. W tym wieku widoczny jest duży postęp w opanowywaniu ruchów dużych.
Czterolatek potrafi swobodnie wchodzić i schodzić po schodach, stawiając jedną nogę na stopniu, potrafi przeskakiwać obunóż przez przeszkodę i chodzić na palcach. Chętnie uczy się jeździć na rowerze trójkołowym, hulajnodze. Wzrasta również zdolność wykonywania czynności samoobsługowych – samodzielnego ubierania się, mycia zębów, posługiwania się widelcem i łyżką. W zakresie zdolności manipulacyjnych pojawia się także umiejętność posługiwania się nożyczkami - dziecko potrafi przeciąć papier na dwie części. Czterolatek coraz sprawniej posługuje się kredkami i ołówkiem, trzymając je częściej w jednej ręce pomiędzy kciukiem a dwoma pierwszymi palcami.
Rozwój mowy
Czterolatek potrafi już porozumiewać się zdaniami złożonymi: Nic nie będę jadła, bo jestem śpiąca. W mowie wzrasta ilość rzeczowników – pojawiają się nazwy zawodów, części przedmiotów, budynków i pojazdów oraz nazwy ulic, miast, miejscowości. Wzrasta również liczba wyrazów, określających czynności. W mowie dziecka pojawiają się neologizmy, będące wyrazem twórczości językowej dziecka. Są to nowe słowa, które dziecko „wymyśla” analogicznie do znanych już wyrazów, gdy nie znajduje w swoim zasobie słownika gotowych nazw: budowacz (inżynier), zaświecacz (wyłącznik elektryczny), kawniki (ciastka do kawy). Tworzenie neologizmów świadczy o tym, że mowa dziecka nie powstaje wyłącznie pod wpływem naśladownictwa mowy osób starszych. W mowie pojawiają się również przyimki, zawsze w takiej samej kolejności, najpierw w, a następnie na, pod, obok.
Rozwój mowy dziecka mogą hamować niekorzystne warunki środowiskowe, mówienie do dziecka po „dziecinnemu”, czasami pojawienie się w rodzinie młodszego dziecka i naśladowanie mowy niemowlęcia przez starsze rodzeństwo.
W procesie rozwoju mowy ważna jest rola percepcji słuchowej, warunkującej słyszenie i rozumienie mowy innych oaz kontrolę mowy własnej. Ważnym elementem percepcji słuchowej jest słuch fonemowy, czyli umiejętność rozróżniania najmniejszych elementów składowych wyrazu, czyli fonemów – na przykład o od a, pojawiająca się najczęściej koło piątego roku życia. W wieku czterech lat prawidłowy rozwój słuchu fonemowego przejawia się tym, że dziecko zaczyna być świadome tego, że słowa są zbudowane z sylab, jak również że wyrazy mogą się rymować. W tym wieku dziecko samodzielnie układa rymy, wierszyki oraz krótkie bajki.
Rozwój zabaw
Pomiędzy trzecim a czwartym rokiem życia dokonuje się wyraźna zmiana w zabawach dziecięcych. Zabawy manipulacyjno - funkcjonalne, które wyraźnie dominowały w pierwszych trzech latach życia zostają zastąpione zabawami tematycznymi, nazywanymi również zabawami w granie roli oraz zabawami konstrukcyjnymi, które powstają z zabaw manipulacyjnych. Zabawy funkcjonalne czterolatków nadal obejmują opanowywanie własnego ciała – czterolatki wspinają się, biegają, skaczą. Można powiedzieć, że ruchliwość dziecka w tym wieku jest ogromna. Zabawy konstrukcyjne polegają na wytwarzaniu coraz bardziej skomplikowanych obiektów (zabawek, wózków, samochodów, łódek) w coraz dłuższym czasie – jedna zabawa może trwać nawet kilka dni. Wincenty Okoń do zabaw konstrukcyjnych zalicza również rysowanie, wycinanie, układanie rymów, wierszyków i melodii.
W zabawie czterolatka można również zaobserwować zabawy destrukcyjne, polegające na niszczeniu, burzeniu, rozdeptywaniu. Dziecko sprawdza wytrzymałość różnych przedmiotów i robi to z ogromnym zapałem. Dzieci czteroletnie bardzo chętnie bawią się w odgrywanie ról – chętnie stają się rodzicami, nauczycielami, strażakami, lekarzami. Wykonują w czasie zabaw czynności tych osób, odtwarzając również ich mimikę twarzy i ruchy ciała. W wieku czterech lat nadal dominują zabawy indywidualne, w obecności innych dzieci lub z jednym dzieckiem. W tym wieku dzieci nie bawią się jeszcze z dwojgiem rówieśników.
Rozwój emocjonalny i społeczny
Główny wpływ na kształtowanie się osobowości dziecka i jego umiejętności nawiązywania kontaktów społecznych mają doświadczenia rodzinne. W okresie od drugiego roku życia coraz ważniejszą rolę odgrywają również związki z rówieśnikami. W wieku czterech lat dzieci zaczynają preferować zabawy z rówieśnikami – razem bawią się w piaskownicy lub na placu zabaw. Nie są to jeszcze zabawy wspólne w pełnym tego słowa znaczeniu, które pojawiają się dopiero w wieku pięciu lat, ale ich przebieg jest coraz bardziej skoordynowany. We wszystkich zabawach z rówieśnikami można zaobserwować zarówno zachowania pozytywne jak i negatywne, określane jako aspołeczne. Zachowaniem negatywnym jest przede wszystkim agresja. Reakcje gniewu wyraźnie nasilają się u dzieci w trzecim, czwartym roku życia. Dziecko często krzyczy, kopie, rzuca przedmiotami. Cechą charakterystyczną takich zachowań czterolatków jest brak równowagi pomiędzy gwałtownością ich reakcji a intensywnością bodźca, który je wywołał. Pod koniec czwartego roku życia ilość agresywnych reakcji wyraźnie maleje. Uważa się, że intensywność takich zachowań, określanych jako agresja fizyczna jest naturalnym etapem rozwoju emocjonalnego. W miarę postępów uspołecznienia dziecko powinno nauczyć się opanowywać negatywne zachowania. Dzieci w tym wieku nie zawsze potrafią podporządkować się normom grupowym, co można uznać za próbę egocentrycznego protestu. Dziecko, które nie chce przyjąć narzuconych przez grupę form zachowania przejawia aspołeczne formy zachowania, takie jak upór, rywalizacja, agresja, władczość.
Innym rodzajem relacji pomiędzy rówieśnikami są zachowania altruistyczne, pojawiające się równocześnie z pojawieniem się zainteresowania wspólną zabawą z innymi dziećmi. Na przykład dzieci próbują pocieszać innych, dając im swoje zabawki, proponują swoją pomoc w dziecku, którego spotkała jakaś przykrość.
| kliknij na odpowiedni temat | ||||
| 3- latek | 4 - latek | 5 - latek | 6- latek | U progu szkoły |
Rozwój sprawności motorycznej
Stopień opanowania takich umiejętności jak szybkie bieganie, przeskakiwanie, wspinanie się, chodzenie po narysowanej linii, zjeżdżanie ze zjeżdżalni jest w przypadku pięciolatka imponujący. W tym wieku pojawia się również szereg sprawności motorycznych, wskazujących na rozwój sprawności motorycznej rąk i palców – dziecko potrafi tworzyć wielobarwne prace plastyczne, zawierające dużą ilość szczegółów, nawlekać koraliki na sznurek, budować skomplikowane konstrukcje z klocków, wycinać nożyczkami dowolne formy według własnych pomysłów, sprawnie chwytać przyrządy do pisania.
W tym wieku dziecko w czasie wykonywania czynności manualnych, wymagających precyzji angażuje całe ciało – rysując figury i kolorując porusza językiem, nogami, tułowiem.Rysunki, jakie powstają w tym okresie mają formę uproszczoną i zgeometryzowaną; są sztywne i kanciaste lub przeciwnie nadmiernie zaokrąglone. Uważa się, że dziecko posiada już pewną koncepcję rysunku, zanim powstanie on na papierze. W pracach plastycznych brakuje jeszcze właściwych proporcji pomiędzy rysowanymi elementami. Dziecko nie potrafi również wyrażać perspektywy i przestrzeni. Przedstawione na rysunkach przedmioty i postacie stanowią jakby wewnętrzny model otaczającego świata. Dziecko zaznacza na nim te cechy, które są dla niego najważniejsze.
Rozwój mowy
W wieku pięciu lat w mowie pojawiają się już wszystkie części mowy. W dalszym ciągu wzrasta liczba rzeczowników, czasowników, przymiotników, przysłówków, zaimków i liczebników. W tym okresie często występują jeszcze trudności artykulacyjne, przejawiające się tym, że trudniejsze głoski są zastępowane łatwiejszymi lub są mylone z innymi. Pod koniec okresu pięciu lat oczekuje się od dziecka poprawnego wymawiania wszystkich dźwięków i swobodnego posługiwania się mową ustną. Tworząc opowiadania dziecko w tym wieku potrafi przedstawić sekwencję wydarzeń.
W tym wieku następuje wyraźny postęp w zakresie rozwoju słuchu fonemowego. Pięciolatek potrafi już wyróżniać pierwszą głoskę w krótkich wyrazach, jak również podzielić krótkie – trzy literowe wyrazy na głoski oraz połączyć je w całość. Wzrasta również świadomość sylab w wyrazach oraz rymów.
Rozwój zabaw
W zabawach dzieci pięcioletnich coraz wierniej zaczyna odbijać się rzeczywistość. W tym okresie można zaobserwować wyraźny rozwój zabaw konstrukcyjnych, które zaczynają dominować w aktywności zabawowej. Przyglądając się coraz uważniej zajęciom dorosłych, dzieci dostrzegają, że ich życie polega na pracy, na produkowaniu czegoś. Zdobytą wiedzę przenoszą do zabaw konstrukcyjnych – majsterkują, używając młotka, nożyczek, kleju.
Zmiany następują również w zakresie zabaw tematycznych, w których starają się coraz dokładniej odtwarzać zaobserwowane czynności. W tym wieku dzieci często celowo zbierają informacje na temat interesujących ich zawodów – obserwują na przykład starsze rodzeństwo, odrabiające lekcje i dopytują się o ich zajęcia szkolne po to, żeby bawić się potem w szkołę. Rzadko pojawiają się zabawy z dwojgiem dzieci, najczęściej pięciolatki bawią się z jednym dzieckiem lub indywidualnie. Dopiero w wieku sześciu lat dzieci stopniowo przechodzą do zabaw zbiorowych.
Rozwój emocjonalno – społeczny
Pięciolatek potrafi już wyrażać swoje uczucia adekwatnie do sytuacji, potrafi również opisać przeżywane emocje słowami. W tym wieku dziecko w dalszym ciągu ma trudności z podporządkowywaniem się normom ustalonym w grupie. W kontaktach z rówieśnikami w dominują zabawy wspólne – dzieci łączą się w większy zespół w celu wspólnej zabawy i potrafią bawić się razem około piętnastu minut.
W wieku pięciu lat zanikają zachowania, wskazujące na agresję fizyczną, wzrasta natomiast ilość reakcji słownych, wskazujących na negatywizm. Na polecenia dorosłych, które nie są zgodne z jego wolą pięciolatek reaguje odmową. Często w tym wieku dziecko mocno odczuwa niesprawiedliwość takich poleceń, co budzi w nim poczucie krzywdy. Im bardziej dziecko czuje się pokrzywdzone stanowiskiem dorosłych, tym mocniej trwa w swoim uporze.
Częstym błędem popełnianym przez dorosłych jest przełamywanie „na siłę” negatywnego nastawienia dziecka. Odpowiedź „nie” staje się ważnym aspektem pewności siebie i pełni istotną rolę w rozwoju społecznym. Należy odróżnić reakcje tego typu od wybuchów gniewu, marudzenia i buntu, które wskazują na niepewność w kontaktach społecznych.
W tym okresie dziecko, nawiązując kontakty z dorosłymi i rówieśnikami niektóre z tych osób obdarza wyraźną sympatią - stara się im pomagać, chętnie przebywa w ich towarzystwie, obdarowuje je zabawkami. Sympatia w stosunku do rówieśników może przeradzać się w okresie późniejszym w uczucie trwałej przyjaźni.
| kliknij na odpowiedni temat | ||||
| 3- latek | 4 - latek | 5 - latek | 6- latek | U progu szkoły |
W połowie 6 roku życia zaczyna się ostatnia faza wieku przedszkolnego, która kończy się z chwilą podjęcia nauki w szkole. 6 latek bardzo interesuje się światem i zjawiskami w nim zachodzącymi. Zapoznaje się z konkretnymi właściwościami przedmiotów i z zaciekawieniem chłonie informacje o bliższym i dalszym otoczeniu. Dziecko sześcioletnie powinno być przystosowane do pracy w zespole oraz do większego wysiłku i skupienia uwagi. Ulubioną formą jego działania jest zabawa. Staje się ona urozmaicona i dobrze zorganizowana.
W środowisku domowym i przedszkolnym dziecko powinno spełniać różne drobne zadania np. pomagać w utrzymaniu porządku, podlewać kwiaty, opiekować się młodszym kolegą itp. 6 latek jest bardziej opanowany i mniej impulsywny od młodszych dzieci, dlatego może doznać wielu pozytywnych uczuć.
Rozwój ruchowy
Rozwój sprawności ruchowych odbywa się w ścisłym związku z dojrzewaniem układu nerwowego i narządów ruchu. 6-letnie dziecko jest już dość zręczne jego ruchy stają się skoordynowane i harmonijne. Szybko rozwija się jego zwinność, natomiast słabiej siła fizyczna.
Ruchy stają się płynne, dziecko może wykonać tzw. kombinację ruchową. 6 latek potrafi podrzucić i złapać piłkę, skakać, pokonywać przeszkody i wykonywać ćwiczenia równoważne. Dzieci sześcioletnie chętnie współzawodniczą ze sobą, a to wpływa pozytywnie na ich rozwój społeczny.
Rozwój mowy i myślenia
Dziecko w wieku 6 lat posługuje się swobodnie mową potoczną i bez problemu potrafi przekazać swoje myśli, pragnienia, żądania, uczucia i emocje. W późnym wieku przedszkolnym zaczyna mówić pełnymi i złożonymi zdaniami stosując w nich wszystkie części mowy. Mowa sześciolatka jest coraz bardziej poprawna gramatycznie a jej rozwój związany jest z rozwojem myślenia i narządów mowy.
Dziecko jest ciekawe świata, dąży do jego poznania i zrozumienia praw w nim rządzących, więc pyta, mówi i ustosunkowuje się do tematu. Wzrasta jego zdolność do dokonywania analizy i syntezy oraz abstrahowania, choć myślenie sześciolatka jest jeszcze myśleniem konkretno-wyobrażeniowym a rozwiązywanie problemów następuje przypadkowo na zasadzie prób i błędów. Dlatego różne czynności wykonywane przez dzieci, będące czynnościami poznawczymi, a w które włącza ono procesy myślowe stają się stopniowo działaniami celowymi, zorganizowanymi i motywującymi jego działanie.
Rozwój wrażeń i spostrzeżeń
U dzieci w tym wieku wzrasta wrażliwość zmysłów na bodźce :lepiej odbierają one bodźce z otoczenia i reagują na złożone sygnały. W poszerzaniu orientacji dziecka szczególną rolę spełnia zmysł wzroku i słuchu. Wrażliwość wzrokowa sześciolatka wzrasta, potrafi on rozróżnić barwy i ich odcienie a także je nazwać.
Większa jest ostrość wzroku dzieci co pozwala dostrzec położenie i wielkość przedmiotów, a także ich cechy i jakość.
Wzrasta wrażliwość słuchowa, rozwija się słuch werbalny (tj. wrażliwość na dźwięki mowy), a także słuch muzyczny (poczucie rytmu, melodii, harmonii) chociaż układy rytmiczne i muzyczne są dla dzieci sześcioletnich uproszczone. Dzieci rozróżniają tony pod względem ich wysokości, siły i barwy. Ruch ciała jest coraz lepiej dostosowany do charakteru muzyki. Doskonali się kinetyka, co pozwala dziecku wykonywać ciągły i płynny ruch w takt muzyki.
U dzieci w tym wieku przeważa spostrzeganie globalne, chociaż mogą one dokonać analizy i syntezy danego materiału np. rozpoznać kształty przedmiotów, figury geometryczne, układać obrazki z części.
Rozwój uwagi, wyobraźni, pamięci
Funkcje te są ze sobą powiązane. Uwaga dziecka jest skoncentrowana na bodźcach silnych i atrakcyjnych. Gdy dziecko zaczyna się nudzić przenosi zainteresowanie na inną czynność czy zabawę. Jego uwaga jest mimowolna, sześciolatek najwięcej faktów i słów zapamiętuje podczas zabawy.
Czas trwania wykonywanych przez dzieci czynności wydłuża się. Dziecko potrafi koncentrować się na tym co robi. Świadczy to o kształtowaniu się uwagi dowolnej, która jest warunkiem osiągnięcia przez dziecko dojrzałości szkolnej. Rozwija się jego pamięć słowno-logiczna (lepiej pamięta materiały obrazowe, czynności ruchowe i manipulacyjne oraz te, które wywołały u niego emocje, podstawą pamięci stają się pojęcia abstrakcyjne).
Rozwój emocjonalno-społeczny
Pod koniec wieku przedszkolnego, dziecko zdolne jest przeżywać uczucia wyższe bardziej świadomie i głęboko. Dzieci dojrzewają emocjonalnie, uczą się opanowywać swoje reakcje oraz ich przejawy zewnętrzne – ruchowe i słowne. U sześciolatka budzą się uczucia wyższe: intelektualne, społeczne, moralne i estetyczne. Dziecko w tym wieku potrafi opiekować się młodszym rodzeństwem lub słabszym rówieśnikiem.
Jego nastroje i uczucia są jeszcze zmienne, emocje szybko przeradzają się w inne, np. śmiech w płacz, radość w smutek. Dojrzewając emocjonalnie sześciolatek zaczyna rozumieć emocje innych.
Duże znaczenie ma dla sześciolatka grupa rówieśnicza, w której zawiera pierwsze przyjaźnie, i w której współzawodniczy.
Ważne jest także, aby dziecko 6 letnie umiało współdziałać z rówieśnikami i przestrzegać określonych norm zachowania się.
Sześciolatek zaczyna przewidywać intelektualne i emocjonalne skutki swego działania. Potrafi także podporządkować się wymaganiom innych. Chce postępować zgodnie z zasadami reprezentowanymi przez osoby, z którymi chce się identyfikować.
Dlatego dorośli powinni być pozytywnym wzorem zachowania się dla dzieci. Pamiętajmy, że dom i przedszkole to najbliższe środowisko społeczne dzieci.
Aby kontakty pomiędzy rodzicami a dzieckiem, nauczycielem a dzieckiem przebiegały właściwie, musi charakteryzować je akceptacja, która nie oznacza nadmiernej opieki i pozwolenia na wszystko.
Otoczmy dziecko mądrą opieką, bo tylko ona spowoduje, że dziecko będzie kiedyś pozbawionym egoizm,u umiejącym się cieszyć z życia dorosłym człowiekiem.
| kliknij na odpowiedni temat | ||||
| 3- latek | 4 - latek | 5 - latek | 6- latek | U progu szkoły |
Wiek przedszkolny u dziecka to okres bardzo dynamicznego rozwoju fizycznego i umysłowego. Musimy wspomagać dzieci każdego dnia, aby nie zmarnować ich szansy na wartościowe i pożyteczne jego spędzanie. Zdobycie gotowości do podjęcia nauki w szkole to proces długi zbierający doświadczenie, umiejętności, sprawności i nawyki dzieci z poprzednich lat życia. Harmonia pomiędzy wszystkimi sferami rozwoju i wychowania dzieci warunkuje ich dojrzałość szkolną. Ponieważ dzieci w wieku przedszkolnym charakteryzuje duża różnica w zakresie tempa rozwoju umysłowego, dlatego efektywność pracy warunkuje, dopasowanie treści kształcenia do ich możliwości rozwojowych.
Nauczyciel musi realizować treści programowe biorąc pod uwagę różnice indywidualne w tempie rozwoju umysłowego oraz umiejętnie wspomagać dzieci w tym rozwoju.
Rodzice i nauczyciele powinni współpracować ze sobą skłaniając do szybszego tempa rozwoju te dzieci, które rozwijają się wolniej i nieharmonijnie. Natomiast tym dzieciom, które rozwijają się bardzo dobrze gwarantować możliwość rozwijania umiejętności i uzdolnień. Tylko wówczas wszystkie dzieci będą mogły rozpocząć naukę.
Rodzice i nauczyciele powinni ułatwić dzieciom podjęcie obowiązków w nowym środowisku jakim będzie szkoła, starając się aby ta zmiana, nie była zbyt gwałtowna i nie wpłynęła niekorzystnie na równowagę psychofizyczną.
Musimy uwzględnić wszystkie dziedziny rozwoju żeby pomóc dzieciom w przestąpieniu progu szkolnego.
Aby fizyczna dojrzałość dziecka była pełna powinniśmy umożliwić dzieciom zaspokojenie potrzeby ruchu. Chęć poznania tego co nowe i nieznane wymaga zręczności i siły fizycznej. Aktywność ruchowa pomaga te sprawności doskonalić, oczywiście dorośli muszą czuwać nad zachowaniem równowagi pomiędzy wysiłkiem a odpoczynkiem (brak równowagi może osłabić mały organizm i jego odporność), a także nad poznawaniem i odkrywaniem nowych dla niego rzeczy aby zagwarantować mu bezpieczeństwo.
Ponieważ organizm dziecka ciągle doskonali narządy i funkcje życiowe, ważne jest, aby dostarczyć dzieciom składniki odżywcze gwarantujące prawidłowy rozwój i zdrowie dziecka. Ważny jest dobór produktów i regularność jedzenia posiłków. Trzeba dostarczyć młodemu organizmowi odpowiednią ilość witamin i składników mineralnych , np. niedobór białka i witamin może zahamować wzrost i osłabić rozwój umysłowy.
Ważny dla rozwoju jest też higieniczny tryb życia czyli zapewnienie dzieciom świeżego powietrza, snu i ruchu. Nie możemy zapominać o przyzwyczajaniu dzieci do odpowiedniego ubierania się w zależności od pogody, dbaniu o czystość osobistą i otoczenia.
Przed pójściem dzieci do szkoły musimy też zadbać o narządy zmysłów dzieci, kierując je na badania do lekarza pediatry aby stwierdzić, czy dziecko i jego narządy rozwijają się prawidłowo. W trosce o prawidłowy słuch nie dopuszczajmy dziecka do przebywania w hałasie, mówmy do niego spokojnie i bez krzyku. Wzrok dziecka chrońmy zapobiegając długiemu siedzeniu przed telewizorem i komputerem oraz zapewniając prawidłowe oświetlenie podczas czytania, rysowania i zabawy. Późno wykryte wady wzroku i słuchu są powodem kłopotów z rysowaniem, pisaniem, czytaniem i mówieniem oraz umiejętnością skupienia uwagi podczas zajęć, lekcji w szkole czy zabaw.
Rozwój mięśni dłoni, palców, nadgarstka decyduje o sprawności manualnej, dlatego powinniśmy dostarczyć dziecku przybory i materiały do działania. Cięcie, rysowanie, malowanie, lepienie etc. przygotuje dzieci do nauki pisania wyrabiając precyzję i odporność ręki na zmęczenie.
Dobrze rozwinięte fizycznie dziecko będzie rzadziej chorowało i będzie odporne na stres i zmęczenie a zatem zdolne do dłuższego wysiłku umysłowego, koncentracji uwagi i spokojnego uczestnictwa w lekcjach.
Emocjonalno – społeczny rozwój dziecka uwarunkowany jest pierwszym wzorem współżycia za środowiskiem jakim jest rodzina. W niej dziecko uczy się odnoszenia do innych, wyrażenia swoich uczuć i doznań oraz panowania nad reakcjami. Rodzice, uświadamiają dziecku jakie czyny i oczekiwania są dobre a jakie złe. Ponieważ dzieci naśladują osoby z najbliższego otoczenia powinny one dać im nienaganne wzory postępowania.
Kontakty ze środowiskiem społecznym rozszerzają się na grupę rówieśniczą, w której dziecko powinno nawiązać pozytywne kontakty, umieć znaleźć rozwiązanie niektórych problemów kierując się przyjętymi normami postępowania.
O społecznej dojrzałości świadczy też jego stopień samodzielności, zatem rodzice i nauczyciele powinni dążyć aby stopniowo poszerzył się zakres wykonywanych przez dziecko czynności. Aby dzieci były bardziej odpowiedzialne za swoje działania powinniśmy wdrażać je do rożnych prac i dopilnować aby wykonywało je do końca osiągając zamierzony cel.
O powodzeniu w szkole decyduje obowiązkowość, staranność i systematyczność w wykonywaniu pracy, a także ambicje , samoocena i umiejętność skupienia się. Musimy wykształtować dobre nawyki pracy, poczucie odpowiedzialności za swoje działania oraz kształtować właściwy stosunek do zadań i poleceń. Są to elementy dojrzałości szkolnej 7 latka.
Jeżeli dziecko w wieku szkolnym ma niewykształcone nawyki pracy, porzuca nie skończone zadania, rozprasza się to zawsze będzie miało problemy z nauką w szkole.
Trzecim czynnikiem decydującym o dojrzałości szkolnej dziecka jest rozwój umysłowy dziecka, jego aktywność, ciekawość świata i działalność poznawcza.
Zdobywanie wiedzy powinno odbywać się w toku bezpośredniej, interesującej je działalności praktycznej, ponieważ ona decyduje, czy procesy zapamiętywania i reprodukowania zajmują w nauce dziecka i procesie przyswajania wiedzy centralne miejsce. Musimy również pamiętać, że informacje udzielone dzieciom w odpowiedzi na ich pytanie utrwalają się w świadomości dziecka lepiej, niż pouczenia.
Bywa, że nie potrafimy dać dziecku pełnej odpowiedzi na skomplikowane pytanie, wówczas nie wstydźmy się zajrzeć z nim do książki. Dziecko zobaczy, ze książka to źródło wiedzy, będzie chciało nauczyć się czytać aby z tej wiedzy móc korzystać.
Rodzice i nauczyciele odpowiedzialni są za stworzenie optymalnych warunków i doznań do nauki języka ojczystego, zdobywania wiedzy o otoczeniu, przyswajania umiejętności i nawyków.
7 letnie dziecko powinno słuchać uważnie wypowiedzi innych, rozumieć polecenie, swobodnie wypowiadać się w mowie potocznej oraz na podany temat. Zasób słów dziecka powinien pomóc mu porozumieć się w zrozumiały sposób z dorosłymi i rówieśnikami. Powinno ono wyrażać swoje uczucia i pragnienia oraz umieć dzielić się wrażeniami z innymi. Jego mowa powinna być prawidłowa pod względem gramatycznym i artykulacji, gdyż jest ona podstawą w nauce czytania i pisania, a błędy popełniane w mówieniu opóźniają naukę.
Dlatego dzieci mające wady wymowy, powinny ćwiczyć pod kierunkiem logopedy oraz w domu wg jego instrukcji, aby te wady usunięć przed pójściem dziecka do szkoły. Jeżeli dziecko nie może zaaklimatyzować się w grupie społecznej, współpracować z nią i porozumiewać się, nie będzie czuło się dobrze w szkole.
Gotowość dziecka do podjęcia nauki w szkole wymaga ogólnej dojrzałości. Wszystkie sfery rozwoju są równie ważne. Nauka w tym wieku powinna być wpleciona w zabawę i być atrakcyjna dla dziecka, tylko wówczas wzbudzi jego zainteresowanie.
Wykonywanie zadań z rodzicami i nauczycielem nie powinno być zbyt długie, powinno być kontynuowane w zależności od zaangażowania dziecka. Ćwiczenia te, powinny odbywać się w miłej i spokojnej atmosferze aby nie zniechęcić dziecka do nauki i spowodować, że dziecko poczuje strach przed pójściem do szkoły.
Najważniejsza u progu szkoły jest harmonia pomiędzy rozwojem fizycznym, intelektualnym i społeczno – emocjonalnym. Jej brak może spowodować, że rozwinięte umysłowo dziecko może np: nie uważać na lekcji, nie przejawiać ambicji, nie umieć skupić się na wykonywanej czynności.
Niedojrzałość ta często mija, ale pierwsze niepowodzenia szkolne są dla dziecka i jego rodziny trudne i mogą rzutować na negatywny stosunek dziecka do szkoły, a tego wszyscy chcemy uniknąć.